نرنجن دیوانترجامی

چون ادای شکر نعمت حضرت الوہیت و اظہار علو مدارج

و مناقب خاصان بارگاه [1] صمدیت از اندازه زبان

ناقص بیان [2] بیرون و افزونست [3] وا گذاشته بمطلب

میگراید دہرتراست پرسید که ای سنجی در زمین کرکہت

که مرزعه نیکوکاریست مردم من وجماعه پاندوان ہنگامی

که قصد کارزار روبرو شدند بچه [4] کار مشغول گشتند

سنجی گفت که جزجودہن فوجہای پاندوان را در میدان

جنگ ایستاده دید نزد دروناچارح آمده گفت که ای [2a]

که اي استاد این لشکر عظیم پاندوانرا که پسر دروپد انکه

خردمند و شاگردتست آراسته به بین و انانکه در این سپاه

دلاور و کماندار نیک اند در عرصه کارزار بي نظیر بہیم [5] و ارجن اند‌

بر تفصیل ایشان مطلع شو اول ساتک و بیرات و دروپد

مہارتہی و درہشت کیت جکیتان و کاشیراج پرزور

پرجیت و کنت بہوج [6] شیب و بزرگترین مردم و [7] جدہامن

و قوی ہیکل و عموہای [8] دلاور و ابہمن و پسران دروپدي

و ہمه ایشان مهارتہی اند ای بزرگترین برہمنان جماعی

که بہترین مردم ما و سردار لشکرند بجہة شناختن تو بذکر

ایشان نیز متعرض میشویم بشنو اوّل توئی بعد از ان

بہکم و کرن و کرپاچارج فیروزمندان جنگ و اشوتہاما

و بکرن و سومدت و این دلیران بجہت خاطر من از زندگے [2b]

خود قطع نظر نموده انواع سلحی کار فرموده و زیرک اند

و در فنون کارزاری استاد [9] جیش پاندوان بحسب ظاہر

تاب مقاومت ما ندارد لیکن جمعیت ایشان اگر چه در ظاہر

اندک می نماید اما در معنی بسیارست چون بہکہم [10] از صمیم دل

در غایت شیوه اخلاص و نگہبانی ایشان میکند و لشکر ما

ہر چند در شمار افزونتر است اما در قوت کمتر چه بہکہم [11] از

ته دل با ما خوب نیست بلکه نگہبان سپاه پاندوانست

پس مناسب آنست که ہمه شما از ہر طرف بحراست و پاسبانی

او قیام نماید درین وقت بہکم بزرگترین کوروان و

پدر کلان ایشان و خداوند شکوه بسیار بجہت [12] تسلی خاطر

جزجودہن و خوشحالی و نظریت او مانند ہزبر غران غرننده

مہره سفید بنواخت بعد از ان نای و نفیر و دہل و کرناے [3a]

بیکبار بنواختند و آنچنان غریو ہولناک پر وحشت

برخاست که فرق گردون و زمین درین [13] آوازہای مختلف

ممکن نبود درین اثنا ارجن و کشن بر عرابه بزرگ که اسپان

نقره داشت سوار شدند و کشن بسفید مهره خود را بایح جن

نام و ارجن نیر [14] دیودت و بہم سین خداوند کارہای مہیب

خرمہره کلان بوندر نام و جُدشتر امنت سخي و نکل

سکہوک و سہدیو من پُہسک را یکدفع بنواختند و

راجه کاشی کماندار نیک شکہندی رتہی بزرگ و درہشت دمن

و بیرات و ساتکی که در ہیح [15] میدان رو نگرداینده و دروپد

و جمله پسران دروپدي‌ و ابہمن درازدست سفید مہره خود

را دمادم بنواختند و این اواز ترس انگیز سینه ہایے

دلاوران جزجودہن را شکافته بدلہای ایشان در امده [3b]

و بسیط زمین و کره ہوا از صدا پر شد بیت ز خرمہرہا

مغز پرداخته · زمین مغز کوه از سر انداخته · درینولا ارجن

پسران جزجودہن را در مقام کارزار دیده کمان برداشت

و با کشن گفت که ای کشن عرابه مرا پیشتر [16] ببرد درمیان

ہر دو لشکر نگاہدار میخواہم که جماعتی که در کارزار اقدام نموده

درین میدان درامده اند به بینم و آنانکه بجہت رفاہیت

جزجودہن تیره عقل و جزجودہن او [17] بر جنگ قرار داده درین

معرکه حاضر شده اند ایشان را بنظر در آرم که حریف من کیست

و مرا بچه کسان جنگ باید کرد سنجی گفت که ای فرزند بہرت

ہرگاه ارجن با کشن این سخن گفت کشن عرابه روان ساخت

و در محلی که ارجن گفته بود نگاہداشت کشن گفت اي

ارجن کوروان را ہمراه راجہای که بہکہم و دروناچارح [4a]

مقدمه انجیش ایشان اند ببین درینوقت ارجن

بسوی ہر دو لشکر نگاہی کرد و طرفین را پر از جماعت

پدران کلان و برادران و پدران و استادان

و خالان و برادرانو پسران و نبیرہای و دوستان

و پدران عروسان و اشنایان مخلص بدید بعد از دیدن

طوایف مذکوره ایذای بسیار کشید و بر سر ترحم آمد و با کشن

گفت که ای کشن از دیدن خویشان و دوستان

در مقام جنگ اعضای من سست شده می آید و میلرزد

و دہن خشک میگردد و موی بر تن می خیزد و کمان

گندیو از دست می افتد و پوست بدن میسوزد و دل

در گرداب حیرت فرورفته و قدرت بر ایشان نمانده [18]

و شگون مخالف می بینم ای کشنمن از کشتن خویشان [4b]

در عرصه کارزار به نیکوي نمیرسم ای کشن ظفر و ملک

و راحت مرا نمی باید چه جماعتی که از ممر ایشان و رابت [19]

و فراغت و زندگی میخواہم [20] انجماعت قطع نظر از ملک

و مال و راحت و جان کرده از بہر جنگ درین معر که

حاضر شده اند و ایشان و استادان و پدران و پسران

کلان تعیناتیان [21] و حران و نبیرہای و برادران و

خویشان ہستند ای کشن ہر چند این مردم قصد کشتن

من بکنند من قصد کشتن ایشان نمیکنم [22] برتقدیری که از

کشتن ایشان خسروی ہر سه ملک عالم بمن میسر شود پادشاہی

روی زمین چه چیز است ای کشن از کشتن پسران دہرتراشت

کدام راحت بما روی خواہد داد و ایشان ہر چند

بدکردارند و سلاح بر داشته رُوبرؤ ما شده اند باوحود ان [5a]

ما از کشتن ایشان گنہگار میشویم بنابران کشتن

پسران دہرتراست معه برادران و خویشان لایق شان

ما نیست ای کشن ما از کشتن مردم خود چطور براحت

خواہم رسید و کسانی که در عقل ایشان از ممر طمع فتورے

رفته ان مردم معه جزجودہن گناہی را که از کشتن

فرزندان و آزردن و دوستان حاصل میشود بنظر در

نمی آید ای کشن ما خود گناہی که از کشتن فرزندان رو

مینماید میدانم پس چرا ترک آن نمیدہم و ہر گاه قومی بوادے

فنا منتقل میشوند نیکوکاری ایشان که از عہد قدیم آمده

نیز معدوم میگردد و چون نیکوکاری نماند کردارے

در قبیله مستشر گردد ای کشن از بد کرداری قوم زنان

بد فعل خواہد شد بعد از بدفعل شدن زنان فرزندان [5b]

حرامزاده از ایشان بوجود خواہد امد و از پیدا شدن

حرامزادہا کشندگان قوم با این حرامزادہای بدوزخ

خواہند رفت و اب و طعام بآن مردم ہیچکس [23] نخوہد [24] داد

و این مردم ہم ازین ممر بدوزخ خواہد رفت واآنانکه

قومی را میکشند ہمه راه و روش ان قوم برطرف میشود

ای کشن ما شنیده ام که جماعتی که نیکوکاری قوم ایشان

معدوم شد آنجماعه ہمیشه در دوزخ باشند عجبست که

ما از طمع ملک و راحت قصد کشتن خویشان کرده ایم

و اقدام بر گناه بزرگ نموده اکنون که مقام جنگ نیستم

و سلاح در دست ندارم اگر پسران دہرتراست مرا سلاح

بکشند بحال من خوب میشود سنجی گفت که ارجناین سخن

گفته بر عرابه نشست و غمناک شده تیر و کمان از دست [6a]

بینداخت ادہا اول ارجن بکہاد نام تمام شد اغاز ادہا دویم سانکہه جوگ

[1] Manuscript writes بارکاه. In general there is no differentiation made between kāf and gāf in this manuscript. While we have not corrected spelling errors, except as referenced in the footnotes, we have made an executive decision to amend kāf to gāf in all instances where appropriate, without explicit note, to reflect standardized contemporary spellings.

[2] The nuqṭa for the initial bāʾ is missing. The above is our emendation.

[3] The nuqṭa for the zāy is missing. The above is our emendation.

[4] The nuqṭa for the initial bāʾ is missing. The above is our emendation.

[5] The nuqṭa for the initial bāʾ is missing. The above is our emendation.

[6] The nuqṭa for the initial bāʾ is missing. The above is our emendation.

[7] The above wāw hovers above جدہا at the end of the line, and could be also be read as a sukūn.

[8] OR 261 (2a): عموہاي دلاور I.O. Islamic 1358 (2a) and Pers. Add. 7676 (2a): اوتموجای دلاور

[9] OR 261 (2a) and Pers. Add 7676 (2a): در فنون کارزار اي استاد
I.O. Islamic 1358 (2a): در فنون کارزارے استاد

[10] The nuqṭas for the bāʾs above are missing. The above is our emendation.

[11] The nuqṭas for the bāʾs above are missing. The above is our emendation.

[12] The nuqṭas for this word are missing. The above is our emendation.

[13] Pers. Add 7676 (2b): فرق کردن درین آوازہاي

I.O. Islamic 1358 (2b): فرق کردن درین اوازہای
OR 261 (2a) is identical to the above.

[14] Above is a scribal error (or perhaps the one nuqṭa was meant to do double work). OR 261 (2a): نیز Pers. Add 7676 (2b) and I.O. Islamic 1358 (2b) omit the word.

[15] The above is a scribal inaccuracy. OR 261 (2a): ہیچ Pers. Add. 7676 (3a) and I.O. Islamic 1358 lack diacritical markings for this word.

[16] The manuscript writes پشتر which could be read as either بیشتر or پیشتر; the above is our own emendation based on context.

[17] The manuscript here is apparently corrupt.
Pers. Add. 7676 (3a): درجودہن تیره عقل خیرخواہی او
I.O. Islamic 1358 (3a): جرجودہن تیره عقل و خیرحواہی او
OR 261 writes identically to the above, but و جزجودہن او has been crossed out.

[18] OR 261 (3b) is identical to the above. Pers. Add. 7676 (3b): بر ابستادن نمانده (for بر ایستادن نمانده)
I.O. Islamic 1358 (3b): بر ایسادن نماند

[19] OR 261 (3b) could be read as above, or as و رایت
I.O. Islamic 1358 (3b) and Pers. Add. 7676 (3b): ولایت

[20] There is a suggestion here of a space for a nūn, to spell نمیخواہم but no nuqṭa. As the indication is slight and the negation does not make semantic sense, I have not added one.

[21] Some nuqṭas are missing. The above is our best reconstruction or guess at the word intended.

[22] A space for the nūn at the beginning of the word is clearly indicated, but the nuqṭa is missing. The above is our emendation.

[23] Manuscript writes ہچکس with space for the yāʾ; the word could therefore also be read as ہیجکس. The above is our emendation.

[24] Manuscript writes a single nuqṭa, i.e. نحواہد which can, however, legitimately be read to cover both letters as in the above.

Meta-Gita